Atomun Yapısı

ATOMUN YAPISI :

1-Atomun Yapısı :
Boşlukta yer kaplayan, hacmi, kütlesi ve eylemsizliği olan her şeye madde denir. Maddeyi (elementi) oluşturan ve maddenin (elementin) kendi özelliğini taşıyan en küçük yapı birimine atom denir. Atom hakkında sırayla Dalton, Thomson, Rutherford, Bohr ve De Broglie (Modern Atom Teorisi) isimli bilim adamları görüşlerini ortaya koymuş ve günümüzdeki atom modeli ortaya çıkmıştır.
• Atom, kelime anlamı olarak bölünemez, parçalanamaz anlamındadır.
• Atom, çıplak gözle ya da en gelişmiş elektron mikroskobu ile bile görülemez.
• Atom küre şeklindedir ve elektrikli yapıya sahiptir. Atomun elektrikli yapıya sahip olması demek içinde (+) ve (–) yüklü taneciklerin olması demektir.
• ceki yıllarda atomun bölünemeyeceği söylenmesine rağmen günümüzde atomun hatta atomun çekirdeğinin bile parçalanabildiği bilinmektedir. Atom çekirdeğinin parçalanmasıyla atom bombaları yapılmaktadır ve nükleer enerji santrallerinde enerji üretilmektedir. (İlk atom bombası 1941 yılında Japonya’nın Hiroşima ve Nagazaki kentlerine atılmıştır).
• Atom, maddenin sahip olduğu bütün özellikleri taşır. Bu nedenle maddenin kütlesi varsa atomun kütlesi de vardır. Madde sürtünme, dokunma ya da etki yoluyla elektriklenirken elektron alıp verebiliyorsa atomda elektron alıp verebilir.
• Elektriklenme olayının nedeni elektronların hareket etmesi yani yer değiştirmesidir.
• Bir atomdaki elektrik yükünü proton ve elektron sayıları belirler.
• Bir atomdaki çekirdek yükünü sadece proton sayısı belirler.

2-Atomun Temel Tanecikleri ve Atomun Kısımları :
Atomda; proton, elektron ve nötron denilen üç tanecik bulunur. Atomda bulunan bu taneciklere atomun temel tanecikleri veya atom altı parçacıkları denir.
Atomda pozitif (+) ve negatif yüklü (–) tanecikler bulunur. Atomun temel taneciklerinden protonlar (+) yüklü, elektronlar (–) yüklü, nötronlar ise yüksüz taneciklerdir.
Atomdaki proton ve nötronlar arasında nükleer çekim kuvveti, protonlar (çekirdek) ve elektronlar yani (+) ve (–) yüklü tanecikler arasında da elektriksel çekim kuvveti vardır. Farklı yüklere sahip olan bu tanecikler arasındaki kuvvetler sayesinde atomdaki tanecikler birbirini etkileyerek bir arada bulunurlar ve atomu oluşturur.
Bilinen elementlerin tamamı atomlardan oluşmasına rağmen elementlerin özellikleri birbirinden farklıdır. Elementlerin özelliklerinin farklı olmasının nedeni elementleri oluşturan atomların farklı olmasıdır. Element atomlarının farklı olmasının nedeni de atomdaki proton, elektron ve nötron gibi taneciklerin sayılarının farklı olmasıdır.
Her atomun sahip olduğu proton, elektron ve nötron sayıları birbirinden farklıdır. Belirli sayıda proton, nötron ve elektron farklı konumlarda bir arada bulunarak atomları oluştururlar. Atomu oluşturan bu tanecikler arasında da sadece boşluk bulunur.
Atom iki kısımdan oluşur. Bunlar çekirdek (merkez) ve katmanlardır (yörünge = enerji düzeyi = enerji seviyesi = kabuk) .
Atomun içerisinde atom kütlesinin tamamına yakınının bulunduğu merkeze çekirdek denir. Çekirdeğin hacmi, atomun hacminin yanında çok küçüktür.
Atomda (–) yüklü elektronlar çekirdeğin etrafında belirli bölgelerde sürekli dolanırlar. Elektronların çekirdeğin etrafında dolandığı bu bölgelere katman, yörünge, enerji düzeyi, enerji seviyesi veya kabuk denir.
Atomun temel taneciklerinden proton ve nötronların kütleleri birbirlerine yaklaşık eşit, elektronların kütleleri ise bunlardan çok küçüktür. (Proton ve nötronları kütlesi elektronları kütlesinin 1836 – yaklaşık 2000 – katıdır). Bu nedenle atomun kütlesinin tamamına yakını çekirdekte bulunur ve atomun kütlesinin tamamına yakınını çekirdekteki tanecikler oluşturur.
Atomda, (normal şartlarda) (+) yüklü protonların sayısı, (–) yüklü elektronların sayısına eşittir.
Atomda proton ve nötronların yeri kesin olarak belli olmasına rağmen elektronların yeri kesin olarak belli değildir.
a)Elektronlar :
Atomun temel taneciklerinden olan elektronlar çekirdeğin etrafında belirli (sabit) bir bölgede durmazlar. Elektronlar çekirdekten belirli uzaklıklarda hem kendi etrafında hem de çekirdeğin etrafında çok hızlı hareket ederler. Bu nedenle elektronlar çekirdeğe düşmezler, çekirdek tarafından çekildikleri için de dışarı fırlamazlar. (Elektronların hareketi, oyun parkındaki ahtapotun, lamba etrafında dönen sineklerin ve bir anda uçmaya başlayan arıların hareketine benzer).
Atomda (–) yüklü elektronlar çekirdeğin etrafında belirli yörüngelerde sürekli dolanırlar ve bu nedenle atomda hareket eden tanecikler sadece (–) yüklü elektronlardır.

Protonlar ve Nötronlar :
Atomun temel taneciklerinden olan proton ve nötronlar atomun çekirdeğinde bulunurlar ve kütleleri elektronlara göre büyük olduğu için çok yavaş hareket ederler. (Atom hareket ettiği için hareket ederler, atomun içinde hareketsizdirler. Proton ve nötronlar birbirlerini kuvvetli nükleer bağlarla çektikleri için hareket etmezler).
Atomun çekirdeğinde bulunan proton sayısı, atom için ayırt edici bir özelliktir ve atomun kimliğini belirler. Yani proton sayısının farklı olması atomun farklı olması anlamına gelir ve proton sayısı o atomun (elementin) bütün fiziksel ve kimyasal özelliklerini belirler. Farklı atomlarının elektron ve nötron sayıları aynı olabilir fakat farklı atomların proton sayılar hiçbir zaman aynı olamaz.
(Çekirdekteki + yüklü protonları bir arada durabilmesinin nedeni tanecikler arasındaki nükleer çekim kuvvetidir).

Tanecik Adı Sembol Yük Kütle (a.k.b) Kütle (kg) Kütle (gr)
Proton p+ +1 1 a.k.b. 1,6725.10-27 kg 1,6725.10-24 kg
Nötron n0 0 1 a.k.b. 1,6748.10-27 kg 1,6725.10-24 kg
Elektron e– –1 a.k.b.
9,107.10-31 kg 9,107.10-28 kg

NOT : 1- Elektronların çekirdek etrafında dönme hızı, 2,18.108 cm/sn’dir.

3-Nötr ve İyon Halindeki Atom :
Bir atomda (+) yüklü protonların sayısı (–) yüklü elektronların sayısına eşitse böyle atoma nötr atom denir.
Bir atom elektron almış ya da vermişse (–) yüklü elektron sayısı (+) yüklü proton sayısına eşit olmaz. Proton sayısı elektron sayısına eşit olmayan atomlara iyon ya da iyon halindeki atom denir.

4-Atomik Kütle Birimi:
Atomların kütleleri çok küçük olduğu için kütle ölçümünde kilogram ya da gram yerine daha küçük olan atomik kütle birimi kullanılır.
Bir protonun kütlesinin gram veya kilogram cinsinden değerine 1 atomik kütle birimi
( 1 a.k.b. ) denir.
12C atomunun ( izotopunun ) kütlesinin 1/12 sine 1 atomik kütle birimi ( 1 a.k.b. ) denir.

1 Atomik Kütle Birimi = 1 a.k.b. = 1 Protonun Kütlesi
1 a.k.b. = 1,67.10-24 gr
1 a.k.b. = 1,67.10-27 kg

Konu İle İlgili Sunumlara Ulaşmak İçin Tıklayınız…